عطر یکی از شخصی‌ترین انتخاب‌های هر انسان است. اما وقتی وارد یک فروشگاه میشویم، قفسه‌ها معمولاً به دو بخش تقسیم شده‌اند: «زنانه» و «مردانه». اینجاست که پرسشی جدی به ذهن می‌رسد: آیا عطر واقعاً جنسیت دارد؟پاسخ ساده است: خیر. عطر در ذات خود بی‌جنسیت است. این فرهنگ، تبلیغات و اقتصاد بوده که به بوها برچسب «مردانه» یا «زنانه» زده. در سال‌های اخیر، بازگشت به این حقیقت با مفهوم عطر یونیسکس (Unisex Perfume) همراه شده؛ عطری برای همه، فارغ از جنسیت.
🔰از دید علمی، مولکول‌های رایحه هیچ ارتباطی با زن یا مرد بودن ندارند. رز، وتیور یا عود تنها ترکیبات شیمیایی‌اند. اما ذهن انسان آن‌ها را متفاوت درک میکند.
🔰فیزیولوژی حس بویایی
زنان در برخی مطالعات حساسیت بیشتری به نت‌های گلی و مرکباتی نشان داده‌اند.مردان به نت‌های دودی یا حیوانی واکنش بیشتری داشته‌اند.اما این تفاوت‌ها جزئی است و هرگز دلیلی برای جنسیتی کردن عطرها محسوب نمی‌شود.
🔰روانشناسی بو
بوها مستقیماً با حافظه و احساسات در ارتباط‌اند. بوی گل ممکن است زنانه‌تر به نظر برسد چون در فرهنگ ما همیشه در هدایا و تبلیغات زنانه دیده‌ایم. بوی چرم یا وتیور ممکن است مردانه‌تر حس شود چون یادآور کت یا کفش مردانه است. این‌ها شرطی‌سازی‌های فرهنگی‌اند، نه حقایق علمی.
🔰سیر تاریخی: از تمدن‌های باستان تا امروز
عطر در آغاز ابزاری آیینی و مذهبی بود. در معابد مصر بخورها برای خدایان می‌سوختند. در یونان روغن‌های معطر برای ورزشکاران و جنگجویان استفاده می‌شد. در ایران باستان نیز گلاب و عود در مراسم پادشاهی و مذهبی جایگاه ویژه‌ای داشتند. هیچ‌کدام از این عطرها جنسیتی نبودند؛ معیار اصلی، جایگاه اجتماعی و آیین بود.در قرون وسطی، عطر بیشتر به طبقه مرفه و اشراف تعلق داشت.مرکبات و گیاهان ساده‌تر برای طبقه متوسط.چوب‌های گران، صمغ‌ها، عنبر و مشک برای ثروتمندان.این تقسیم‌بندی اقتصادی بود، نه جنسی.
🔰قرن ۱۸ و ۱۹: انقلاب شیمیایی
با کشف ترکیبات سنتتیک، تولید انبوه عطر ممکن شد. رایحه‌های کمیاب مانند وانیل و کومارین دیگر لوکس و خاص نبودند؛ همه می‌توانستند آن‌ها را تجربه کنند. همین تغییر، عطر را از انحصار اشراف بیرون آورد.
قرن ۲۰: بازاریابی جنسیتی
همزمان با رشد تبلیغات مدرن، برندها تصمیم گرفتند بازار را تقسیم کنند:رز، یاس، وانیل و میوه‌ها زنانه شدند.چرم، وتیور، تنباکو و ادویه‌ها مردانه معرفی شدند.بطری‌ها و بسته‌بندی‌ها هم بر اساس کلیشه‌های جنسیتی طراحی شدند. این تقسیم‌بندی بیشتر از آنکه علمی باشد، یک ترفند بازاریابی بود.
🔰دهه ۹۰: انقلاب یونیسکس
سال ۱۹۹۴ نقطه عطف بود؛ Calvin Klein با معرفی CK One مرزها را شکست. عطری جهانی که نه زنانه بود و نه مردانه، بلکه برای همه طراحی شده بود. این عطر فروش عظیمی داشت و مسیر را برای دیگر برندها هموار بود.اکنون بیش از ۴۰٪ بازار لوکس به عطرهای یونیسکس اختصاص دارد. برندهای نیش (Niche) تقریباً تمام محصولاتشان یونی‌سکس‌اند. مشتریان امروز دنبال آزادی انتخاب‌اند، نه برچسب‌های محدودکننده.
🔰عطر و جامعه: از فمینیسم تا نسل Z
عطر تنها یک رایحه نیست؛ بازتابی از جامعه است.دهه‌های ۶۰ و ۷۰: جنبش‌های فمینیستی نگاه جنسیتی به مد و زیبایی را به چالش کشیدند.دهه ۹۰: فرهنگ جوانان و موسیقی پاپ زمینه را برای CK One فراهم کرد.نسل Z: امروز عطر را بیانگر شخصیت می‌دانند، نه جنسیت. همین تغییر فرهنگی، برندها را واداشته تا بی‌جنسیتی را جدی بگیرند.
🔰بازار و صنعت عطرهای یونیسکس
بیش از ۴۰٪ فروش عطرهای لوکس جهان به یونیسکس اختصاص دارد.برندهای نیش مثل Le Labo، Byredo، Diptyque و Serge Lutens تقریباً همه محصولاتشان را بی‌جنسیت عرضه می‌کنند.برای برندها، تولید یک عطر برای هر دو جنس یعنی بازار بزرگ‌تر و فروش بیشتر.روایح زنانه، مردانه و یونیسکس در فرهنگ‌هادر اروپا، مرکبات و لاوندر همیشه خنثی بوده‌اند.در خاورمیانه، عود و مشک نه مردانه‌اند نه زنانه؛ هر دو از آن لذت می‌برند.در شرق آسیا، عطرهای ملایم و مینیمال اساساً بی‌جنسیت تلقی می‌شوند.این مثال‌ها نشان می‌دهد که جنسیتی بودن عطر، بیشتر یک ساختار فرهنگی است تا یک حقیقت جهانی.
🔰نمونه عطرهای یونیسکس مشهور
CK One (Calvin Klein) – پیشگام دنیای یونیسکس.
Tom Ford Neroli Portofino – رایحه‌ای مدیترانه‌ای و لوکس.
Le Labo Santal 33 – عطری نمادین برای نسل جدید.
Byredo Bal d’Afrique – ترکیبی از مرکبات و گل.
Diptyque Philosykos – رایحه طبیعی برگ و میوه انجیر.
مقاله عود در عطرسازی رابخوانید.
مقاله وتیور در عطرسازی را بخوانید.
🫡دیفرپرفیوم
دیدگاه خود را بنویسید