برای این‌که بفهمیم عطر نیش چیست و عطر دیزاینری چیست و اصلاً این دو چرا به‌وجود آمدند، باید از خیلی قبل‌تر شروع کنیم؛ از زمانی که هنوز چیزی به اسم «صنعت عطر» وجود نداشت.در مصر، ایران، یونان و روم باستان، عطر بیشتر یک چیز «مقدس و آیینی» بود تا یک محصول مصرفی. رزین‌ها و بخورها سوزانده میشدند تا فضا پاک شود، بیماری دفع شود، روح آرام بگیرد، یا مراسم مذهبی انجام شود. عطر، زبان بویاییِ ارتباط با جهان غیب و احترام به خدایان بود.کم‌کم با گسترش تجارت و تبادل فرهنگ‌ها، عطر از معبد به دربار و از دربار به خانه‌های اشراف راه پیدا کرد. در دنیای اسلامی، عود، مُشک، کهربا و گلاب تبدیل به بخش مهمی از فرهنگ زندگی شدند. اما تا اینجا، هنوز «بازار بزرگ عطر» به شکل امروز شکل نگرفته بود؛ عطر بیشتر ترکیبی از گیاهان و روغن‌ها بود که عطارها به‌صورت دستی می‌ساختند.
نقطه‌ی انفجار، قرن نوزدهم است؛ زمانی که شیمی آلی متولد شد. کشف مولکول‌هایی مثل کومارین، وانیلین، هدیون و ده‌ها آرومامولکول دیگر، به عطرسازها اجازه داد بوهایی خلق کنند که طبیعت هیچ‌وقت به تنهایی نمی‌توانست بدهد. به‌جای این‌که فقط «بوی گل رز» را در بطری نگه دارند، می‌توانستند «تصویر ذهنی یک باغ بعد از باران» را بسازند؛ با ترکیب چند مولکول. اینجا، عطر از یک تِنگ روغن معطر، تبدیل شد به یک اثر ترکیبی، مفهومی و مدرن.در اوایل قرن بیستم، برندهایی مانند Coty، Guerlain و Chanel فهمیدند که عطر می‌تواند تبدیل به «امضای برند» شود. وقتی شانل، عطر معروف Chanel No.5 را عرضه کرد، عملاً دنیا یک پیام جدید دریافت کرد:«عطر فقط بوی خوش نیست؛ یک سبک زندگی است.»بعد از جنگ جهانی دوم، و با رشد طبقه‌ی متوسط، این پیام تقویت شد. برندهایی مثل Dior، Givenchy، Yves Saint Laurent، Armani، Gucci متوجه شدند که ممکن است همه توان خرید لباس‌هایشان را نداشته باشند، اما خیلی‌ها می‌توانند عطرشان را بخرند. عطر شد دروازه‌ی ورودی به دنیای لوکس. این مرحله، تولد چیزی‌ست که امروز اسمش را می‌گذاریم عطر دیزاینری.اما هر وقت چیزی خیلی بزرگ و «برای همه» میشود، یک مشکل هم کنارش میآید:کم‌کم همه‌چیز شبیه هم میشود؛ بوها امن، قابل‌پوشیدن، بدون ریسک و «همه‌پسند» طراحی میشوند.اینجا بود که در دهه‌های ۶۰، ۷۰ و بعد ۸۰ میلادی، یک حرکت آرام، هنری و اعتراضی شروع شد:حرکتی که بعدها اسمش را گذاشتند Niche Perfumery یا دنیای عطرهای نیش.
عطر نیشnichr چیست؟ وقتی عطر از «محصول» تبدیل میشود به «بیان هنری»
بعضی‌ها داستان مینویسند که همه خوش‌شان بیاید، بعضی‌ها داستان مینویسند فقط برای چند خواننده‌ی خاص.عطر نیش، مثل دسته‌ی دوم است.
از نگاه حرفه‌ای‌تر، عطر نیش (Niche Perfume) به برندی گفته میشود که:
✔️محور اصلی فعالیتش فقط عطر است، نه لباس و کیف و کفش
✔️تولیدش محدود است؛ در همه‌ی مال‌ها و فرودگاه‌ها نمی‌بینی‌اش
✔️برای دل پرفیومر و مخاطب خاص ساخته میشود، نه برای «بازار انبوه»
✔️نت‌های بویایی‌اش می‌تواند غیرمعمول، عجیب، دو قطبی و بسیار شخصی باشد
✔️روی خودِ فرمول و مواد اولیه، بودجه‌ی بیشتری صرف میشود تا روی تبلیغات و سلبریتی
✔️داستان، فضا، هویت و «وایب» در آن خیلی مهم است
در نیش، یک عطر می‌تواند بوی نان سوخته، خاک نم‌خورده، کتابخانه‌ی قدیمی، چرم حیوانی، بخور سنگین کلیسا، یا حتی بوی بیمارستان داشته باشد. شاید ۹۰٪ مردم اصلاً نزدیکش هم نشوند؛ اما همان ۱۰٪ که عاشقش شوند، عمیقاً با آن زندگی می‌کنند.به همین خاطر است که میگوییم عطر نیش، بیشتر از آن‌که محصول باشد، «بیان» است.از دهه‌ی ۶۰ تا امروز، خانه‌هایی مثل Diptyque، L’Artisan Parfumeur، Annick Goutal، Serge Lutens، Amouage، Xerjoff، Byredo، Le Labo، Maison Francis Kurkdjian، Parfums de Marly، Kilian و ده‌ها نام دیگر، این جهان را ساخته‌اند؛ جهانی که در آن، عطر بیشتر شبیه یک کتاب هنری است تا یک تی‌شرت پرفروش.در سطح بازار، عطرهای نیش امروز به یک بازار لوکس چند میلیارددلاری با رشد سالانه‌ی دو رقمی تبدیل شده‌اند. بخش قابل‌توجهی از رشد صنعت عطر در چند سال اخیر، از همین ساید «لوکس نیش» آمده. دلیلش هم روشن است: نسلی وارد میدان شده که با TikTok، اینستاگرام و PerfumeTok بزرگ شده و دنبال امضای شخصی است، نه فقط بوی خوب.
عطر دیزاینری چیست؟ دنیای برند، مد، فروش و عطرهای همه‌پسند
تا اینجا بیشتر درباره‌ی نیش حرف زدیم، اما انصاف این است که بدانیم بدون عطرهای دیزاینری، اصلاً دنیای عطر به اینجا نمی‌رسید. اگر نیش مثل سینمای مستقل است،دیزاینری مثل هالیوود است؛و بدون هالیوود، سینمای مستقل هم این‌قدر دیده نمیشد.عطر دیزاینری یعنی عطری که زیر چتر یک برند مد یا لایف‌استایل ساخته میشود؛ مثل Chanel، Dior، Gucci، Yves Saint Laurent، Armani، Versace، Dolce & Gabbana، Hugo Boss و…برای این برندها، عطر یک ستون از ساختار بزرگ‌تری به اسم Brand Universe است. همان‌طور که لباس، کیف، کفش، عینک و میکاپ دارند، عطر هم دارند.در عطرهای دیزاینری، چند نکته‌ی اساسی وجود دارد:
✔️هدف، بازار بزرگ است.یعنی عطر باید برای میلیون‌ها نفر قابل‌پوشیدن باشد. نمیشود یک بوی خیلی تند، خیلی حیوانی یا خیلی دارویی ساخت و توقع داشت در هر کشور و فرهنگی جواب بدهد.
✔️فرمول‌ها باید امن و همه‌پسند باشند.معمولاً ساختارها به سمت رایحه‌های تمیز، امروزی، جذاب و زودفهم میرود: مرکبات تازه، گل‌های آشنا، وانیل نرم، چوب‌های ملایم، مُشک‌های تمیز.
✔️تبلیغات نقش عظیمی دارند.
عطر دیزاینری بدون کمپین، تیزر، پوستر، سلبریتی و حضور در ویترین‌های بزرگ، نیمه‌جان است. بخش بزرگی از بودجه‌ی این برندها، روی مارکتینگ میرود.
✔️دسترسی گسترده است.
عطرهای دیزاینری را در مال‌ها، فرودگاه‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سایت‌های بزرگ می‌بینی. برای خیلی‌ها، اولین تجربه‌ی عطر جدی، همین دیزاینری‌هاست.
✔️طراحی بویایی «کاربردی» است.
دیزاینری باید در محل کار، دانشگاه، مهمانی، قرار عاشقانه و حتی خرید روزمره قابل‌استفاده باشد.در واقع، عطر دیزاینری برای «زندگی روزمره» طراحی میشود.
از نظر تاریخی، دیزاینری‌ها همان‌هایی هستند که دنیای مدرن عطر را ساختند. شانل با No.5، دیور با Miss Dior و بعدها J’adore، YSL با Opium و Libre، گوچی با Guilty و Bloom، آرمانی با Acqua di Gio، لانکوم با La Vie Est Belle و… این عطرها حافظه‌ی بویایی چند نسل را ساخته‌اند.اگر نیش امروز می‌تواند روی بوهای عجیب و هنری بازی کند، نتیجه‌ی این است که دیزاینری سال‌ها «ذائقه‌ی پایه‌ای» مردم را تربیت کرده است.
🔗مقاله کیریستین دیور را بخوانید
از زاویه‌ی اقتصاد عطر نیش و عطر دیزاینری در بازار جهانی کجا ایستاده‌اند؟
از منظر اقتصادی، عطرهای دیزاینری مثل ستون فقرات صنعت عطر عمل می‌کنند. آن‌ها حجیم‌ترین بخش بازار را در دست دارند،سینمای بدنه‌اند؛ جایی که بزرگ‌ترین درآمد، بزرگ‌ترین تولید و بزرگ‌ترین دیده‌شدن اتفاق می‌افتد. فروش سالانه‌ی بعضی عطرهای دیزاینری، به تنهایی بیشتر از کل فروش ده‌ها برند نیش است. برای همین در عبارت‌های کلیدی مثل «پرفروش‌ترین عطرهای دیزاینری»، «بهترین عطر زنانه‌ی دیزاینری»، «بهترین عطر مردانه‌ی دیزاینری برای محل کار» همیشه رقابت شدیدی وجود دارد.
در مقابل، عطرهای نیش مثل یک «کلاس پریمیوم» روی این بدنه سوار شده‌اند. سهم بازارشان کوچک‌تر است، اما حاشیه سود و «ارزش برند» در آن‌ها بیشتره
ساختار بویایی؛ فرمول‌نویسی در نیش و دیزاینری چه فرقی دارد؟
یک تفاوت مهم که معمولاً در متن‌های سطحی به آن اشاره نمیشود، تکنیک فرمول‌نویسی در نیش و دیزاینری است.در عطر دیزاینری، پرفیومر معمولاً با این محدودیت‌ها روبه‌روست:
✔️عطر باید در تست‌های بازار، در «۳۰ ثانیه‌ی اول» دل مخاطب را ببرد. یعنی اُپنینگ (Top Notes) باید فوراً جذاب باشد: مرکبات، میوه، تمیزی، شیرینیِ کنترل‌شده.
✔️قلب عطر (Heart Notes) باید آشنا و راحت باشد: گل‌های کلاسیک مثل رز و یاس، ترکیب‌های فلورال–چوبی، یا آمبری نرم.
✔️پایان (Base Notes) باید راحت‌پوش و تمیز باشد: وانیل، مُشک، چوب‌های ملایم، کهربا.
✔️بودجه‌ی فرمول، باید طوری مدیریت شود که هم مواد اولیه‌ی مناسبی استفاده شود، هم حاشیه سود برند حفظ شود، هم بخشی از بودجه بتواند به مارکتینگ منتقل شود.
در مقابل، در عطر نیش، پرفیومر خیلی وقت‌ها این آزادی را دارد که:
✔️اُپنینگ را عجیب و حتی ناخوشایند برای بعضی‌ها طراحی کند؛
✔️از نت‌هایی مثل دود، چرم حیوانی، بخور سنگین، ادویه‌ی تند، خاک مرطوب، بنزین، فلز، مرکب و… استفاده کند؛
✔️روی Drydown عمیق و طولانی سرمایه‌گذاری کند؛ یعنی عطر بعد از چند ساعت تازه «خود واقعی‌اش» را نشان دهد؛
✔️هزینه‌ی بیشتری روی خودِ juice نسبت به تبلیغات خرج شود.
به همین دلیل است که خیلی‌ها می‌گویند:
«دیزاینری از دور عاشق‌ات می‌کند، نیش از نزدیک، آرام‌آرام.»
شیمی و فناوری؛ مولکول‌ها، IFRA و تفاوت نگاه نیش و دیزاینری
در دنیای امروز، تقریباً هیچ عطری «کاملاً طبیعی» نیست؛ چه نیش، چه دیزاینری.
ماده‌های سنتتیک (آرومامولکول‌ها) مثل Ambroxan، Iso E Super، Hedione، Cashmeran نقش مهمی در ساختار عطرهای مدرن دارند. سوال مهم این است: نیش و دیزاینری چطور از این‌ها استفاده می‌کنند؟عطرهای دیزاینری، به خاطر تیراژِ بسیار بالا و مخاطب گسترده، شدیداً باید مقرراتی مثل IFRA را رعایت کنند. این یعنی:
🔸️بعضی مواد طبیعی محدود شده‌اند
🔸️غلظت بعضی آکوردها باید کنترل شود
🔸️پایداری، ثبات رنگ، واکنش روی پوست‌های مختلف باید بررسی شود
در نیش هم این قوانین مهم‌اند، اما به دلیل تیراژ محدود و مخاطب محدودتر، آزادی خلاقانه‌ای برای رفتن به سمت ساختارهای کمتر مرسوم وجود دارد. خیلی از عطرهای نیش از مولکول‌هایی استفاده می‌کنند که در دیزاینری، ممکن است «پرخطر، خیلی خاص، خیلی غلیظ یا خیلی جدی» تلقی شوند.
🔗مقاله ایفرا،دوست یا دشمن عطرسازی
از طرف دیگر، نیش اولین گروهی بود که عطرهای «مولکولی» یا مینیمال را جدی گرفت،عطرهایی که عملاً حول یک یا دو مولکول اصلی میچرخند و بقیه‌ی ساختار، فقط نقش تقویت‌کننده دارد. این نگاه، دیزاینری‌ها را هم کم‌کم تحت تأثیر قرار داده است.
نقش نسل Z و شبکه‌های اجتماعی در هر دو دنیا؛ نیش و دیزاینری
برای نسل جدید، عطر نه فقط بو، بلکه محتواست.یک عطر دیزاینری اگر کمپین جذاب نداشته باشد، کمتر دیده میشود؛ یک عطر نیش اگر داستان نداشته باشد، در بین رقبای خلاقش دیده نمیشود.در پلتفرم‌هایی مثل TikTok و اینستاگرام، عطرها بر اساس:
aesthetic/vibe/mood/style معرفی میشوند. مثلاً:عطر دیزاینری برای محل کار – تمیز، مرتب، قابل اعتماد/عطر نیش برای دیت شب – مرموز، عمیق، پرکشش
عطر دیزاینری اسپرت – شاد، جوان، انرژی‌زا
عطر نیش هنری – شاعرانه، نوستالژیک، سینمایی
به همین دلیل، هم کاربر عطر دیزاینری، هم کاربر عطر نیش امروز خیلی آگاه‌تر است. فرق «Bleu de Chanel» با یک عطر نیش مثل «Nuit d’Issey Polaris» دیگر فقط در قیمت نیست؛ در نقش، فضا، گستره‌ی مخاطب و هویت است.
نیش یا دیزاینری، کدام؟ برای چه کسی؟
اگر بخواهیم همه‌ی این‌ها را ساده کنیم،عطر دیزاینری برای کسی‌ست که:میخواهد در اکثر موقعیت‌ها، امن، شیک، مرتب و مورد پسند عموم باشد. دنبال پرفروش‌ترین‌ها، امتیازهای بالا، عطرهای مناسب محیط کار، دانشگاه، مهمانی خانوادگی، هدیه‌دادن و استفاده‌ی روزمره است.
🔗مقاله عطرهای کارمندی را بخوانید.
عطر نیش برای کسی‌ست که:میخواهد امضای شخصی، تجربه‌ی متفاوت، بوهای عمیق و شخصیت‌دار داشته باشد. از این‌که یک نفر بگوید «بوش عجیبه» نمی‌ترسد. حاضر است بیشتر هزینه کند، کمتر پیدا شود، اما «خودش» را پیدا کند.
یک عطرباز حرفه‌ای معمولاً هر دو را دارد:
چند عطر دیزاینری برای روزمره و موقعیت‌های امن،چند عطر نیش برای زمان‌هایی که میخواهد متفاوت، خاص و «به‌یادماندنی» باشد.
۱) نیش گران‌تر است یا دیزاینری؟ و چرا؟
نیش معمولاً گران‌تر است.دلیلش هم این است که:تولیدش محدود است (Batch کوچک → هزینهٔ بالاتر)
از مواد اولیهٔ خاص‌تر یا گران‌تر استفاده می‌کند
تبلیغات ندارد، پس هزینهٔ juice بالاتر میرود
عطر برای «بازار خاص» ساخته میشود، نه برای میلیون‌ها نفر
در دیزاینری به خاطر تیراژ بسیار بالا، قیمت تمام‌شده پایین‌تر میشود و امکان عرضه با قیمت مناسب‌تر وجود دارد.
۲) کدام گروه پرمخاطب‌تر است؟ نیش یا دیزاینری؟
قطعاً دیزاینری.چرا؟در همهٔ مال‌ها، فروشگاه‌ها و فرودگاه‌ها پیدا میشود
قیمت مناسب‌تری دارد
بوهای همه‌پسند و کاربردی دارد
استفاده‌اش ساده‌تر است (محیط کار، دانشگاه، روزمره)
تبلیغات گسترده دارد و مشهورتر است
نیش طرفداران خودش را دارد، اما جامعهٔ کوچکتریست و بیشتر مخاطبان حرفه‌ای و علاقه‌مند به کیفیت، داستان و خاص‌بودن را جذب می‌کند.
۳) آیا عطرهای نیش همیشه کیفیت بالاتری دارند؟
نه همیشه—اما معمولاً کیفیت juice در نیش بالاتر است.با این حال:بعضی دیزاینری‌ها کیفیت فوق‌العاده دارند،بعضی نیش‌ها فقط به‌خاطر «برند» گران‌اند،کیفیت نهایی علاوه بر مواد، به پرفیومر و فرمول هم بستگی دارد،پس گرچه نیش «معمولاً» سطح بالاتری دارد، اما کیفیت مطلق نیست.
۴) چرا بعضی بوهای نیش «عجیب» یا «سخت» هستند؟
چون هدف‌شان جلب رضایت همه نیست.نیش میخواهد:یک حس خاص بسازد/یک فضا روایت کند/یک امضا خلق کند/چیزی جدید ارائه دهد
برای همین از نت‌هایی مثل دود، بخور، چرم حیوانی، خاک، صمغ یا رز تیره استفاده می‌کنند.این‌ها برای ۹۰٪ افراد «سنگین» است، اما برای دوست‌داران عطر، شاهکار
۵) آیا دیزاینری‌ها تکراری هستند؟
نه،اما ساختارشان امن و آشنا طراحی میشود؛ مثلاً:مرکبات تمیز/چوب‌های ملایم /وانیل نرم/مُشک سفید/علتش این است که دیزاینری باید مورد پسند عموم باشد، پس نمی‌تواند خیلی ریسکی عمل کند.
۶) کدام بهتر است: نیش یا دیزاینری؟
هیچ‌کدام بر دیگری «بهتر» نیستند.انتخاب بستگی دارد به:بودجه/موقعیت استفاده/شخصیت/سبک بوهای مورد علاقه/انتظارت از عطر (روزمره؟ خاص؟ امضا؟ هدیه؟)بهترین انتخاب معمولاً ترکیبی از هر دو است.
۷) نیش برای چه کسانی مناسب‌تر است؟
برای کسانی که:دنبال امضای شخصی‌اند/از یکنواختی گریزانند/عطر را هنر می‌بینند نه وسیله/بودجه بالاتری دارند/دنبال تجربه جدید و متفاوت‌اند
۸) دیزاینری برای چه کسانی مناسب‌تر است؟
برای کسانی که:استفاده روزمره دارند/محیط کار رسمی دارند/دنبال بوهای تمیز و همه‌پسند هستند/نمی‌خواهند ریسک کنند/میخواهند هدیه بخرند
۹) آیا ممکن است یک نیش «پرفروش» شود؟
بله—اما معمولاً نسبت به دیزاینری‌ها پرفروش به معنای mass-market نیستند.مثلاً:
Baccarat Rouge 540/Delinدر حد خودش پرفروش‌اند، اما همچنان «خاص» محسوب میشوند.
۱۰) آیا نیش ارزش خرید بیشتری دارد؟
اگر:دنبال کیفیت، شخصیت و تجربه‌ای متفاوتی هستی → بله
و اگر دنبال عطر کاربردی و همه‌پسند هستی → دیزاینری مناسب‌تر است
۱۱) چرا دیزاینری‌ها این‌قدر تبلیغات دارند اما نیش نه؟
چون:دیزاینری وابسته به «فروش بالا»نیش وابسته به «تصویر برند، کیفیت و کمیاب بودن» است/نیش اگر بیش از حد تبلیغ شود، خاص‌بودنش را از دست می‌دهد.
۱۲) کدام گروه ماندگاری و پخش بوی بیشتری دارد؟
هیچ قانون قطعی ندارد.اما:نیش معمولاً پخش بوی شدیدتر و شخصیت بویایی عمیق‌تر دارد
دیزاینری معمولاً تمیزتر، کنترل‌شده‌تر و سازگارتر است،باز هم بستگی به فرمول دارد.
🔗مقاله برند نیش روژا داو را بخوانید.
دیفرپرفیوم
ارادت🫡
دیدگاه خود را بنویسید