عطرسازی در باستان چگونه بود؟
در گذشته‌های خیلی دور، انسان عطر را مثل امروز با نت و فرمول نمی‌شناخت. مردم با بوها زندگی می‌کردند و هر بو را با یک قصه در ذهن‌شان ثبت می‌کردند. وقتی به باغ قدم می‌ذاشتند، بوی سیب، انگور، هلو، انار و توت، برایشان معنی زندگی داشت. وقتی در معبدها آتش روشن می‌کردند، صمغ درخت، ادویه و پوست مرکبات را می‌سوزاندند تا فضا پر از بوی پاک و مقدس شود. آن زمان برای خوشبو کردن بدن یا فضا، مواد چرب مثل روغن بادام و زیتون، گل‌ها، چوب‌ها و بخورهای دودی بهترین گزینه بودند چون مدت‌ها می‌ماندند و فاسد نمیشدند.اما میوه‌ها هم بو داشتند، فقط فرق این بود که:بویشان در هوا سریع پخش میشد اما سریع هم می‌پرید_در خود عطر به صورت جداگانه و مستقل ذخیرهٔ قابل ماندن نداشتند_بیشتر به شکل شیره، بخار، شراب، سرکه یا بوی فضا حضور داشتند، نه نت رسمی در بطری عطر.پس میوه‌ها الهام بودند، معنا بودند، خاطره بودند اما اَسانسِ مستقل برای ترکیب شفاف در عطرهای آن دوره نبودند.
چرا از بیشتر میوه‌ها اسانس مستقل نمیشد گرفت؟
در گذشته دو روش برای گرفتن رایحه وجود داشت:
1. تقطیر با بخار (که نیازمند حرارت بود)
2. استخراج در چربی‌ها (خیساندن مواد معطر در روغن‌های چرب)
اما میوه‌هایی مثل انبه، خربزه، طالبی، هلو، موز، سیب و انگور اغلب مشکلی مشترک داشتند:بخش اصلی آنها آب و قند است، نه چربی و روغن/وقتی حرارت میدیدند،مولکول‌های ظریف و خوشبویشان می‌شکست یا تغییر ماهیت میداد/آب و قند هم باعث میشد خیلی زود رایحه به سمت تخمیر و ترشی و شربت پخته برود/چربی حامل قدیم هم نمیتوانست بوی روشن و آبکیِ فروتی را بدون خراب شدن در خود نگه دارد.به زبان ساده: «انگار به جای گرفتن بوی خودِ میوه، بوی مربا یا شیره یا شرابش را تحویل میگرفتی، نه بوی شفافش را.»برای همین، نت میوه‌ایِ مستقل با نام مشخص، پخش خوب و ماندگاری، در عطرهای خیلی قدیم وجود نداشت.
کدام میوه‌ها از همان قدیم در فرمول عطر بودند؟
تنها خانوادهٔ میوه‌ای که در تاریخ گذشته استخراج مستقیمِ پایدار داشت، «مرکبات» بودند.چرا؟ چون بویشان در پوستِ روغنی و چرب ذخیره میشد نه در گوشتِ آبکی/روش استخراجشان هم پرس سرد بود (فشار دادن بدون حرارت).مثل:ترنج_لیمو_نارنج_پرتقالِ تلخ_این‌ها بی‌حرارت، بی‌تخمیر، قابل ذخیره و قابل ترکیب مستقیم در شیشه بودند. برای همین اگر امروز بخواهیم اولین رد میوه‌ای‌های فرمولی تاریخ را نام ببریم، باید برویم سراغ همین مرکبات، نه میوه‌های آبدار دیگر.
چه چیز باعث شد عطرسازان دیگر بوی میوه را «بسازند» به جای اینکه استخراج کنند؟
در قرن بیستم، علم به این نقطه رسید که بگوید«لازم نیست گوشت میوه را تقطیر کنیم، کافی است رمز شیمیایی بوی میوه را بشناسیم و همان را از نو بسازیم، اما این بار پایدار، شفاف و بدون فساد.»
چه عواملی کمک کردند؟
✔️رشد شیمی آلی و شناخت ساختار رایحه‌ها
✔️کشف مولکول‌های سازندهٔ بوی میوه
✔️امکان ساخت آکوردهای فروتی بدون فاسد شدن
✔️قابلیت تنظیم پخش‌بو و ماندگاری
✔️افزایش مواد جدید فروتی به دلیل تجارت و واردات از مناطق مختلف دنیا
✔️تغییر سلیقهٔ مردم به دلیل جوان شدن مخاطب و تغییر سبک زندگی و سفر و زندگی شهری
✔️میل به عطرهایی که تمیز، شاد، قابل فهم، غیر چرب و مناسب استفاده روزانه باشند.
به زبان ساده: «عطرسازها فهمیدند که بهتر است بوی میوه را با علم بازسازی کنند، نه با حرارت و شیره گرفتن مستقیم.»
اولین عطرهای مدرنی که میوه‌ها را با نام مستقل معرفی کردند کدام بودند؟
اولین حضور رسمیِ یک نت میوه‌ای، ۱۹۴۸ بود (گلابی در هرم نت).اما آن زمان هنوز خیلی همه‌فهم و خوراکی و شاد تعریف نشده بود.انقلاب واقعی رایحه‌های میوه‌ای در دهۀ ۹۰ میلادی رخ داد که:
✔ میوه‌ها نام مستقل پیدا کردند
✔ توان پخش خوب به شکل شفاف داشتند
✔ قابلیت مهار و تثبیت و تنظیم ماندگاری یافتند
✔ فاسد نمیشدند
✔ قابل سرچ و تشخیص برای مخاطب عام شدند.مثل:
✔️Escape زنانه ۱۹۹۱ با هلو، گلابی و خربزه
✔️CK ONE ۱۹۹۴ با لیمو، آناناس و پاپایا
✔️Eden ۱۹۹۴ با آکورد انبه‌ـمانندِ طراحی‌شده
✔️L'Eau d'Issey ۱۹۹۲ با حس تمیزی فروتی آبکی و پاک.
این‌ها میوه را از نو ساختند که پایدار در شیشه بماند و با نام مستقل اعلام‌پذیر شود.
چرا رایحه‌های میوه‌ای محبوب شدند؟
چون این خانواده از رایحه‌ها یکی از زنده‌ترین، شادترین و خاطره‌سازترین خانواده‌های بو است. میوه از ابتدا هم که ماده خام مستقلی در فرمول عطر نبود، اما همیشه نمادهای زیر را در خود داشت:نشاط_تازگی_برداشت_قابل درک و قابل تشخیص بودن_ایجاد حس تمیزی_قابل تحمل بودن برای استفاده روزانه در شهر و سفر و محیط بسته.به زبان ساده: «میوه مثل لبخند اول عطر است، زود دوستت میشود، ولی اگر خوب تنظیم شود، شخصیتش ماندگار هم میگردد.»
بیشتر در عطرهای نیش (خاص) یا دیزاینری (تجاری) از میوه استفاده میشود؟ و چرا؟
عطرهای دیزاینری: خیلی بیشتر میوه‌ای‌اند، چون برای مخاطب‌های وسیع ساخته میشوند.عموم مردم باید بو را سریع بفهمند، دوست داشته باشند و تحمل کنند و بر اساسش انتخاب روزانه کنند. پس تعداد نت‌های مستقلِ فروتی در این سبک بسیار بیشتر است.
عطرهای نیش: کمتر از نظر تعداد، اما قوی‌تر از نظر خلاقیت در ترکیب فروتی هستند؛ چون فرمول‌ها هنری‌تر، محدودتر، لوکس‌تر و پیچیده‌ترند. برای عطربازهای حرفه‌ای طراحی میشوند نه برای استفادهٔ دم‌دستیِ روزمره.
چرا نت‌های میوه‌ای بیشتر در بالای هرم بویایی و گاهی در میانه دیده میشوند؟
چون مولکول‌های میوه‌ای معمولاً بسیار سبک و فرّارند و شخصیت شروع عطر را تشکیل می‌دهند. این سبک بودن:به عطر شروعی پرانرژی و قابل تشخیص میدهد/اجازه میدهد با نت‌های عمیق‌تر مانند چوب‌ها، دودی‌ها، رزین‌ها و گل‌ها، در میانه و پایه ترکیب شود تا فقط «یک بوی پختهٔ خطی» نباشد/«میوه معرّف سلام اول عطر است، اما بوی کامل عطر را وقتی میفهمی که نت‌های میانی و پایه، پشته و هماهنگ‌کنندهٔ همین شروع فروتی باشند.»
🌟 ۱۰ مثال از بهترین عطرهای میوه‌ای دنیا (معروف در منابع جهانی):
1. Aventus از کرید — آنها که ساختار فرمولی‌ش را تحسین میکنند، شروعی شاد با آناناس و ترنج و سیب دارد که در ادامه با چوب و دود عمیق میشود، پخش بالا و شخصیت جهانی دارد.
2. Barberry Her — توت‌های شیرین-ترش و آغاز تمیز فروتی برای مادران جوان و مخاطبان شهری و استفادهٔ روزانه‌ی شاد.
3. Versace Bright Crystal — انار و مرکبات با حس گلی تمیز و میوه‌ی شفاف و قابل درک برای مخاطب مبتدی و حرفه‌ای.
4. YSL Mon Paris — ترکیب بری‌ها و گلابی با جلای درست و بدون سنگینی زیاد فروتی.
5. Dolce & Gabbana Light Blue — سیب سبز و مرکبات در شروعی خنک و شاد و شهری.
6. Marc Jacobs Daisy — تداعی توت‌ها با ترکیب گلیِ سبک و قابل تحمل در فصول گرم.
7. Be Delicious از DKNY — سیب سبز با هویتی بسیار روزمره، تمیز، شهری و addictive.
8. Eden از Cacharel — انبه و میوه‌های استوایی در آکوردی بازطراحی شده، شاد، تمیز و freshness-controlled
9. Nina از Nina Ricci — سیب سرد، مرکبات و ته‌حس شاد و میوه‌ی تمیز بدون تغییر پروژکتیو.
10. Mandarino di Amalfi از Tom Ford — ماندارین و مرکبات با حس لوکس ساحلی در یک آکورد شاداب لوکس.
میوه‌ها از ابتدا قلب روایت بویایی بشر بودند، اما در گذشته‌های بسیار دور، نت مستقلی برای اعلام روی شیشهٔ عطر نداشتند، چون فناوری، استخراج خالص و پایدار رایحۀ میوه‌های آبدار را بدون فساد و تخمیر و شکسته شدن مولکول‌ها ممکن نمی‌ساخت. تنها استثنا در تاریخ کهن، مرکبات بودند که روغن معطرشان در پوست چربشان ذخیره میشد و با پرس سرد قابل استخراج مستقیم و پایدار بودند، برای همین با نام مشخص وارد فرمول و بطری‌های باستانی شدند. انقلاب واقعی اما در قرن بیستم رخ داد. عطرفرآوران فهمیدند که بهتر است رمز chemical fruit scent profile را بشناسند و از آن در قالب مولکول‌های بازسازی شده، آکوردهای پایدار، فسادزدایی و مدیریت فراریت استفاده کنند. tech, market, globalization and taste evolution به شکل هم‌زمان، میوه‌ها را به نت‌های مستقل، حافظه‌ساز، قابل تحمل و suitable for everyday city life رساند. در نتیجه در سال ۱۹۴۸ نام‌گذاری رسمی آغاز شد اما در دهۀ ۹۰، محبوب‌ترین، شفاف‌ترین و قابل‌اعلان‌ترین حضور میوه‌ها در هرم نت‌ها تثبیت شد. بازار جهانی، دسترسی به pallet میوه‌های مناطق متفاوت، whiteness of Enclosing trades, taste evolution of Audience, labfication without spoilage publiek scenic pleasures و نیز میل مخاطبان به حس‌های شاد و clean and tolerant, حضور میوه را نه یک نقص، بلکه یک هنر قابل تنظیم، مهار، Memories connection and projection کرد و این خانواده را به یکی از پرطرفدارترین‌بخش‌های دنیای عطر سازی تبدیل‌نمود.
🔎مقاله عطرهای گورماند را بخوانید.
دیفرپرفیوم
ارادت🫡
دیدگاه خود را بنویسید